Εγκληματολογική αστυνομικογραφία

του Γιάννη Πανούση

Είναι μία οδυνηρή εξομολόγηση
μεταμφιεσμένη σε μυθιστόρημα
.Εκτός κι αν είναι ένα μυθιστόρημα
μεταμφιεσμένο σε οδυνηρή εξομολόγηση

Philip Roth, Φεύγει το φάντασμα

Είναι γνωστή η σχέση Εγκληματολογίας και αστυνομικής λογοτεχνίας [1], αφού έχουν ως κοινό διακύβευμα τον εντοπισμό «εκείνου που δημιουργεί το σκοτάδι κι εκείνου που σκοντάφτει» [2].

Προφανώς υπάρχουν άνθρωποι που ερμηνεύουν με ηθικά κριτήρια το έγκλημα [3], συγγραφείς που δημιουργούν ακαταμάχητες αστυνομικές ιστορίες με διαταραγμένες ηρωίδες [4] και αναγνώστες που λατρεύουν τις αφηγήσεις τρόμου [5] ή τους παγανιστικούς μύθους [6].

Προφανώς μία αστυνομική αφήγηση δεν μπορεί να περιορίζεται μόνο σε γεγονότα, αλλά να συνδυάζει ένα story [7] με περιγραφές χαρακτήρων και με ερμηνείες στάσεων και συμπεριφορών [8], χωρίς όμως να απομαγεύει τα πάντα στο όνομα των  ακαθόριστων ορίων Φωτός και Σκότους [9].

Αν η γλώσσα μετα-μορφώνει τη φαντασία σε λογοτεχνία κι όχι σε μία fractal αφήγηση συγκινήσεων [10], τούτο δεν σημαίνει ότι το μοτίβο του αίματος συνιστά πάντοτε το ορθό εργαλείο διαφώτισης των ψυχικών/κοινωνικών καταστάσεων [11].

Ακόμα κι αν ο αστυνομικός συγγραφέας χρησιμοποιεί το πρώτο πρόσωπο στις αφηγήσεις του [12] ή αν προσεγγίζει τη βία σαν μία [αυτο]θεραπευτική λειτουργία [13] ή αν εντέχνως [και δολίως;] αναμιγνύει τη φαντασία με την πραγματικότητα [14], η εργαλειοποίηση του εγκλήματος δεν παράγει λογοτεχνικό ύφος και ήθος [15].

Αν η συγγραφή είναι «φυσικό υποκατάστατο της ζωής που δεν μπορεί να ζήσει ο συγγραφέας ή δεν είναι ικανός να ζήσει» [16] αυτή η διαπίστωση δεν συνεπάγεται υπέρβαση του ιστορικού και πολιτικού χρόνου [17] ή διολίσθηση σε εξωλογοτεχνικής φύσης «μανιφέστα» [18], καθώς η Αλήθεια δεν συμβιβάζεται με ιδεοληπτικές εμμονές και παραπλανητικά τεχνάσματα [19].

Οι ήρωες με τις «διπλές ζωές» [20], οι εσωτερικές δια-μάχες των δραστών/θυμάτων [21] περί του Καλού και του Κακού [22] δημιουργούν το πλαίσιο όπου τα ορατά και τα αόρατα μπερδεύονται και έτσι χάνονται τα «ίχνη του εγκλήματος» [23], χωρίς όμως να δίνουν το έρεισμα στο συγγραφέα για να μετατρέψει μία ενδιαφέρουσα αφήγηση ιστορίας [storytelling] [24] σε ένα «καρναβάλι του εγκλήματος», που ερεθίζει ένα κοινό για να διψάει για αίμα,επειδή «η ζωή είναι φόνος» [Χίτσκοκ] [25].

Συμπερασματικά ούτε το μυθιστόρημα, ούτε ο συγγραφέας κρίνονται «επικίνδυνοι» [26], ακόμα κι αν η αφήγηση ενέχει αποτρόπαια εγκλήματα [27], αρκεί η λογο-τεχνική ματιά του να μην έχει ως στόχο να εγκλωβίσει τον αναγνώστη [28] σε ακραία νοήματα και junk απολαύσεις [29].

Το αστυνομικό μυθιστόρημα περι-γράφει τη σκοτεινή πλευρά της πόλης, χωρίς όμως να διακινεί μίσος ή να ερμηνεύει το έγκλημα έξω και πέραν της επιστήμης της Εγκληματολογίας,των προδιαγραφών της ποινικής νομοθεσίας και των ορίων της Ηθικής.

Υποσημειώσεις – Παραπομπές*

[1] Γ. Πανούσης, Το δίκαιο και το άδικο, οι αθώοι και οι ένοχοι, το Καλό και το Κακό στην αστυνομική μυθοπλασία, Παπαζήσης 2021.

[2] Νίκος Δαββέτας, Η δεσμοφύλακας, Πατάκης 2025, σ.21.

[3] πρβλ. Κ. Γιαννακίδης, Ένας νεκρόφιλος σχιζοφρενής, Νέα 11-12/10/25 - Άγγ. Χαριάτης, Ιστορίες εγκλημάτων [για Λ. Μπούρου, Ερασιτέχνες δολοφόνοι, 2η έκδ., Κύφαντα 2025], fractalart.gr 24/10/25 - Κυριακή Μπεϊόγλου, Στα σκοτάδια του εγκλήματος [Ρίτσαρντ Ράιτ], ΕφΣυν 18-19/10/25.

[4] πρβλ. συνέντευξη Ανδρέα Αποστολίδη, σε Lifo 18/3/14 [ανάγνωση 11/10/25] - επίσης Έρη Βαρδάκη, Ερμηνευτικό «ναρκοπέδιο» [για το έργο του Στίβεν Κίνγκ «Misery»], Βήμα Κυριακής 9/11/25.

[5] πρβλ. Τριαντάφυλλος Σερμέτης, Η φιλοσοφία του φόβου, Αρμός 2025 - Κυριακή Αθανασιάδη, Τρόμος, Κάθαρση και παρηγορία [για Στίβεν Κινγκ], Καθημερινή Κυριακής 26/10/25.

[6] βλ. Έντγκαρ Άλλαν Πόε, Το μυστήριο της οδού Μόργκ και άλλες ιστορίες μυστηρίου, μτφ. Θ. Καραγιαννόπουλος, Οξύ 2015, Το κλεμμένο γράμμα, σ.167.

[7] Μπιούνγκ-Τσουλ Χαν, Η κρίση της αφήγησης, μτφ. Β. Τσαλής, opera 2025, σ.9-11.

[8] οπ.π., σ.23.

[9] οπ.π., σ.59, 70-71.

[10] Λαμπρινή Κουζέλη «Η πείνα μου είναι διπλή: για έρωτα και για σκέψη» [για Πατρίτσια Χάισμιθ], Βήμα Κυριακής 26/10/25.

[11] πρβλ. Άντυ Βρόσγος, Μέχρι ποιου σημείου είσαι ικανός να φτάσεις προκειμένου να επιβιώσεις; [για Horace McCoy], fractalart.gr 24/10/25.

[12] πρβλ. Georges Simenon, Σε περίπτωση ατυχήματος, μτφ. Αργ. Μακάρωφ, Άγρα 2025.

[13] Μπ. Τσ. Χαν, οπ.π., σ.104.

[14] Jonathan Coe, Η απόδειξη της αθωότητάς μου, μτφ. Αλκ. Τριμπέρη,Πόλις 2025 - πρβλ. Γρ. Αζαριάδης, Άρνε Νταλ - Γιούνας Μόστρομ, «Όταν η μυθοπλασία μπλέκει με την πραγματικότητα», Νέα-Βιβλιοδρόμιο 25-26/10/25.

[15] Αντ. Σμυρναίος, Ιστορούμεν δι’  εμπιστοσύνης,Αρμός 2021, σ.303.

[16] βλ. κείμενο Π. Χάισμιθ, σε Χρύσα Σπυροπούλου, Το πορτρέτο μίας συγγραφέως σε νεαρή ηλικία [Patricia Highsmith,Το ημερολόγιο και τα σημειωματάρια-τα χρόνια της Νέας Υόρκης 1941-1950, επιμ.Anna von Planta, μτφ.Α. Αποστολίδης, Άγρα 2025], Νέα-βιβλιοθήκη 4-5/10/25 - Δ. Ντζαδήμα, Σκιές ,έρωτες και λέξεις: η διαμόρφωση μιας συγγραφικής ταυτότητας, fractalart.gr 2/10/25 - πρβλ. Peter Jeffreys, Σκέψεις γύρω από τη συγγραφή μιας νέας βιογραφίας [για Κ. Καβάφη], Βήμα Κυριακής 21/9/25.

[17] πρβλ. Βάλια Πετούρη, Από μένα Αντίο, Μίνωας 2025 - Ζοέλ Ντίκερ, Άγριο ζώο, μτφ. Γ. Στρίγκος, Πατάκης 2025 - Θ. Μήνας, Το σκληρό νουάρ της Θατσερικής Αγγλίας, oanagnostis.gr 6/10/25.

[18] Παντ. Μπουκάλας, Η μέθοδος της ανοικείωσης στη λογοτεχνία, Καθημερινή Κυριακής 5/10/25 [για Ανδρ. Μήτσου, Δύο παράξενα πλάσματα, Καστανιώτης 2025].

[19] Δ. Ψαθόπουλος, Άγνωστες λέξεις, συνέντευξη σε Κ. Στοφόρο, Δρόμος της Αριστεράς 4/10/25 [για υπόθεση Πολκ].

[20] πρβλ. Φ. Δρακονταειδής, Πόρφυρας 187/25 [για Κ. Λογαρά, Διπλή ζωή, Καστανιώτης 2024].

[21] Γρ. Αζαριάδης, Ναρκωτικά, βία και ένας sui generis μπάτσος [Adrian McKinty, Μπάτσοι με κοιτάζουν περίεργα, μτφ. Θ. Καραγιαννόπουλος, Οξύ 2025], Νέα-Βιβλιοδρόμιο 4-5/10/25.

[22] πρβλ. Βίκυ Χασάνδρα, Η άλλη όψη του νουάρ, Αυγή Κυριακής 5/10/25 - Ελευθ. Μεταξά, Καιρός του θερίζειν, Μίνωας 2025, σ.10, 228.

[23] Ελένη Στελλάτου, Καιρός των κρυστάλλων, Πόλις 2025, σ.161, 168.

[24] Μπ. Τσ. Χαν, οπ.π., σ.12.

[25] πρβλ. Καλλιόπη Βελόνια, Φονικοί οργασμοί, ΤΡΙ-ΕΝΑ Πολιτισμού 2024.

[26] πρβλ.  Κ. Αρκουδέας, Επικίνδυνοι συγγραφείς, Καστανιώτης 2019.

[27] πρβλ. Γ. Παναγιωτάκη, Αναζητώντας τον τρίτο άνθρωπο [Γκράχαμ Γκρην], oanagnostis.gr 29/10/25 - Frederic Paulin, Κανένας εχθρός σαν τον αδελφό, μτφ. Γ. Καυκιάς, εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου 2025.

[28] Κ. Βλαχογιάννης,Η ευθύνη της λογοτεχνικής κριτικής: από την προσεκτική ανάγνωση στην κοινωνική και θεωρητική συνείδηση, bookpress.gr 27/10/25.

[29] Κ. Γιαννακίδης,Ένοχες απολαύσεις, Νέα 8-9/11/25.

*Οι χρονολογίες των ιστοσελίδων αναφέρονται στην ανάγνωσή μου κι όχι στην ανάρτησή τους.